Kościół w Yttergran

Yttergrans kyrka (2018), fot. zbigur

Kościół w Yttergran (Yttergrans kyrka) ewangelicko-luterańskiego Kościoła Szwecji, należący do parafii Kalmar-Yttergran (Kalmar-Yttergrans församling, Sigtuna kontrakt) w diecezji Uppsala. Do 2010 r. był kościołem parafialnym erygowanej w średniowieczu parafii Yttergran (Yttergrans församling).

Niewielki kościół murowany z końca XII w., najmniejszy kościół średniowieczny w diecezji Uppsala. Malowidła ścienne zostały wykonane w latach 80. XV w. przez Albertusa Pictora. Jest położony w Yttergran niedaleko od Enköpingsvägen (Yttergrans socken, Håbo härad, Uppland), Håbo kommun (Uppsala län), kilka km na północ od Bålsty. 🌐

Współrzędne geograficzne: 59°36′5.3″N 17°30′21.4″Ö

Dojazd: hitta.se, ul.se

Aktualna prognoza pogody: klart.se

Historia kościoła

...od strony zachodniej (2018), fot. zbigur

Budowla została wzniesiona pod koniec XII w. w stylu romańskim. Z tego okresu pochodzi nawa główna i zwężone prezbiterium. Wieżę kościoła zbudowano po zachodniej stronie w 1. połowie XIII w. Wieża pełniła funkcję obronne i służyła jako miejsce schronienia dla okolicznej ludności na wypadek zagrożenia. W latach 80. XV w. zastąpiono dotychczasowy drewniany sufit sklepieniem ceglanym. Malowidła ścienne wykonał, najprawdopodobniej na początku lat 80. XV w., Albertus Pictor. Z XV w. pochodzi vapenhus (kruchta) po południowej stronie. Podwyższono także wieżę i zakończono ją gotycką iglicą. Absydę oddzielono od prezbiterium, a oddzieloną część przebudowano w zakrystię.

W nocy 14/15 maja 1723 r. kościół został zniszczony przez pożar wywołany uderzeniem pioruna. Spłonęła doszczętnie iglica wieży, dach i dzwonnica, w której stopiły się dzwony kościelne. Podjęto decyzję o odbudowie kościoła, zakończoną w latach 40. XVIII w. W latach 1745–46 wyburzono romańską absydę i na jej miejscu dobudowano obecną zakrystię. Hełm wieży pochodzi z lat 1773–75, kiedy przeprowadzono renowację kościoła. Następna wielka renowacja odbyła się w 1927 r. pod kierunkiem architekta Svena Brandela. Odsłonięto wówczas na powrót i odrestuarowano średniowieczne malowidła ścienne wykonane przez Albertusa Pictora (zabiałkowane w 1733 r.).

Wnętrze

Wnętrze kościoła (2012), fot. Ulf Klingström (Wikimedia Commons CC0)

Najstarszym przedmiotem jest średniowieczna chrzcielnica z XIII w. wykonana w  gotlandzkim wapieniu. Na ścianie północnej nawy głównej znajdują się figury pięciu świętych. Jest to zachowany fragment nastawy ołtarzowej pochodzącej najprawdopodoniej z lat 70. XV w., odrestaurowanej i przeniesionej na to miejsce w 1927 r. Kazalnica (początek lat 70. XVIII w.) została ustawiona ponad ołtarzem w czasie remontu w 1775 r. Obraz olejny przy ołtarzu stanowi jednocześnie przednią część kazalnicy. Pochodzi z 1777 r. i przedstawia motyw Ukrzyżowanego Chrystusa. Organy, zbudowane w 1776 r., zostały odrestaurowane w 1968 r.

Najcenniejszym zabytkiem kościoła są malowidła ścienne Albertusa Pictora (początek lat 80. XV w.). Jedno z nich przedstawia arcybiskupa Uppsali Jakoba Ulfssona (ok. 1440–1521), który klęczy obok swojego herbu.

W ławach kościoła może się pomieścić około 70 wiernych. Jednak ze względów bezpieczeństwa może w nim przebywać jednocześnie maksymalnie 50 osób.

Otoczenie

Dzwonnica i dom parafialny (2018), fot. zbigur

Kościół i otaczający go cmentarz są położone na przebiegającym wzdłuż Enköpingsvägen wzniesieniu (ozie), kilkaset metrów na zachód od jeziora Lilla Ullfjärden.

Obecna dzwonnica (przy parkingu) została zbudowana w latach 1763–1766. Większy dzwon został odlany w 1798 r., mniejszy w 1725 r. Do zachodniej ściany dzwonnicy są przytwierdzone drzwi. Na początku XIX w. do kościoła włamał się i skradł srebra kościelne słynny złodziej Lasse-Maja. Według tradycji miał się dostać do środka przez wybity w zachowanych drzwiach otwór… (zobacz Drzwi, Lasse-Maja i kościół w Yttergran)

Kaplica cmentarna z 1954 r. (2018) fot. zbigur

W pobliżu kościoła i cmentarza znajduje się dom parafialny i kaplica cmentarna, zaprojektowana w 1954 r. przez Bengta Romare.

Na podstawie:

Ahnund Johan, Qviström Linda, Det medeltida Uppland. En arkeologisk guidebok (Lund: Historiska Media 2012), s. 157-158.

Tuulse Armin, Kyrkor i Uppland: Håbo härad: mellersta delen, Sveriges kyrkor 1963.

Yttergrans kyrka na stronie Bebyggelseregitret (Riksantikvarieämbetet)

Yttergrans kyrka na stronie Christera Malmberga

Yttergrans kyrka na stronie Svenska kyrkan

Yttergrans kyrka w Wikimedia Commons

Yttergrans kyrka w Wikipedii