Svampen (Örebro)

Svampen (2018)

Wieża ciśnień Svampen (pol. grzyb) jest jednym z symboli Örebro i doskonałym punktem widokowym. Mierzy 58 m wysokości, a zbiornik w jej „kapeluszu” mieści 9 milionów litrów (czyli 9000 kubików) wody. Została zaprojektowana i zbudowana w latach 1954–58 według projektu Sune Lindströma i Poula Kyhla z AB Vattenbyggnadsbyrån (VBB), otwarta 13 maja 1958 r. Znajduje się na północ od centrum miasta, przy Dalbygatan 4 (dzielnica Norr). 🌐

Współrzędne geograficzne: 59°17′17″N 15°13′31″Ö

Dojazd: hitta.se, lanstrafiken.se

Aktualna prognoza pogody: klart.se

Historia budowy

Przy wznoszeniu wieży wykorzystano nowatorskie na tamte czasy technologie. Pierwsze prace rozpoczęto wiosną 1955 r. Fundamenty posadowiono w granitowej skale, wysadzając ją na głębokość 10 m. Dodatkowe wzmocnienia wpuszczono na kolejne 20-30 m w głąb podłoża. Następnie na ziemi odlano betonowy „kapelusz” (zbiornik), który w kolejnym etapie został wywindowany za pomocą 32 hydraulicznych podnośników. Prace związane z podnoszeniem nad ziemię ważącego 3200 ton zbiornika o średnicy 45 m i 146 m w obwodzie rozpoczęto w październiku 1956 r. Jednocześnie pod windowanym „kapeluszem” odlewano betonowy trzon. Na wiosnę 1957 r. roboty były gotowe – osadzona na odlanej podstawie konstrukcja zbiornika znalazła się 33 m nad ziemią. W grudniu 1957 r. Svampen, nazwany tak przez mieszkańców Örebro, zaczął pełnić swoją rolę jako wieża ciśnień, ale uroczyste otwarcie restauracji i punktu widokowego na jej szczycie opóźniło się o kilka miesięcy ze względu na problemy z maszynerią wind i nastąpiło dopiero w maju 1958 r. Budowlę zwieńczyła iglica masztu telewizyjnego. Cała inwestycja kosztowała 3,5–3,7 miliona koron (około 40-45 milionów w dzisiejszej wartości).

Wieża z Örebro stała się wzorem przy projektowaniu podobnych obiektów w Szwecji (m.in. wieże ciśnień w Helsingborgu, Uppsali, Enköping) i poza jej granicami, zwłaszcza w krajach arabskich. W Rijadzie (Arabia Saudyjska) w 1971 r. zbudowano jej  większą kopię (78 m wysokości). Cały kompleks podobnych wież wzniesiono w Kuwejcie (33 wieże o pojemności 3000 kubików każda).

W 2005 r. wieża została wpisana na listę zabytków (zobacz BeBR) jako przykład szwedzkiej architektury modernistycznej. W 2008 r. czytelnicy czasopisma „Betong” wybrali ją „jednym z siedmiu betonowych cudów Szwecji”.

Jesień 1956, fot. nieznany (Örebro stadsarkiv, Wikimedia Commons)

Wiosna 1957, fot. nieznany (Örebro stadsarkiv, Wikimedia Commons)

Jesień 1957, fot. Ruben Björk (Örebro stadsarkiv, Wikimedia Commons)

Obecnie…

Należący do gminy Örebro Svampen nadal spełnia funkcję wieży ciśnień. Na jego szczycie mieści się restauracja ze salą konferencyjną (Svampen Konferens & Restaurang) i punkt widokowy oraz maszt nadajnika telewizyjnego. Z wieży rozciąga się doskonały widok na miasto i okolice (ZOBACZ). Wiosną 2014 r. zamontowano obecną (2018), stałą szklaną osłonę naokoło krańca tarasu widokowego. Zastąpiła ona wtedy dotychczasową drucianą siatkę. Szacuje się, że od końca lat 50. XX w. Svampena odwiedziło około 9 milionów osób.

Na podstawie:

Byggnadsminnesförklaring av vattentornet Svampen (Beslut 2005-02-17, Länsstyrelsen Örebro län)

Lyftet av Svampen satte Örebro på kartan (Hans Dahlquist, Teknik Historia, 5 września 2015)

Svampen, Örebro w sv.wikipedii

Svampen, Örebro w Wikimedia Commons

Vattentornet Svampen na stronie Länsstyrelsen Örebro län

Vattentornet Svampen w Bebyggelseregistret (Riksantikvarieämbetet)

Vattentornet Svampen na stronie Örebro kommun